De AI-industrie houdt ervan om grootse ambities te verkopen. Elke week horen we over waarde­ringen van een biljoen dollar, record­aan­tallen bestelde GPU’s, hypers­ca­lers die hun inves­te­ringen verdub­belen en overheden die miljarden uittrekken voor natio­nale AI-plannen. Van buitenaf oogt het als onstuit­bare vooruit­gang. Maar wie iets beter kijkt, ziet vooral concen­tratie, circu­la­ri­teit en afhan­ke­lijk­heid. En dat alles op basis van een zorgwek­kend wankel tech-fundament.

Een paar recente ontwik­ke­lingen illustreren dat perfect: de zogenoemde ‘trillion-dollar AI loop’ (zoals finan­cieel analisten het noemen) en de reeks grote storingen, waarvan die bij Cloud­flare de meest recente was en grote delen van het internet korte tijd platlegde. Het zijn niet dezelfde problemen, maar samen laten ze dezelfde onder­lig­gende kwets­baar­heid zien. Anders gezegd: we bouwen aan een digitaal ecosys­teem waarin te veel afhan­ke­lijk is van te weinig spelers.

Het ‘money loop’-probleem in AI

De “AI-loop” gaat niet simpelweg over grote bedrijven die samen­werken. Dat gebeurt wel vaker. Het gaat om iets anders: een klein groepje bedrijven dat tegelij­ker­tijd inves­teerder, klant, leveran­cier en begun­stigde van elkaar is.

Geld stroomt rond in hetzelfde cirkeltje:

• AI-bedrijven kopen reken­kracht bij cloudreuzen
• Cloud­reuzen inves­teren in AI-bedrijven
• Chipma­kers finan­cieren AI-startups die zich op hun beurt vastleggen om hun chips te kopen
• Overheden pompen publiek geld in dezelfde beperkte kring spelers

Op papier lijkt het explo­sieve vraag en groei. In werke­lijk­heid versterkt die vraag zich voor een flink deel zelf. Het creëert een systeem dat levendig lijkt, maar feite­lijk fungeert als een finan­ciële “echo chamber” waarin groei­sig­nalen vervormen doordat het kapitaal steeds tussen dezelfde muren heen en weer blijft stuiteren. Het is een kwets­baar ecosys­teem dat nooit echt is versterkt met echte diver­si­teit of gedecen­tra­li­seerde concurrentie.

En dan ontstaan opgeblazen waarde­ringen en daarop­vol­gende correc­ties, zoals de recente piek-en-val bij Oracle. Zelfs Jamie Dimon (CEO van JPMorgan) erkende dat “sommige van deze ontwik­ke­lingen mogelijk in een bubbel zitten”, net als in de begin­jaren van het internet, toen talloze bedrijven verdwenen ondanks de revolu­ti­o­naire technologie.

De technische hapering bij Cloudflare met buitenproportioneel grote gevolgen

Toen Cloud­flare een storing kreeg, was de reactie voorspel­baar: frustratie, memes, excuses. Maar het echte belang lag niet in de miscon­fi­gu­ratie, maar in de bloot­stel­ling. Eén hapering bij een infra­struc­tuur­le­ve­ran­cier verstoorde:

• AI-diensten
• wereld­wijde platforms
• digitale bedrijfs­pro­cessen
• commu­ni­ca­tie­ka­nalen
• realtime tools waarop mensen inmid­dels vertrouwen

Het liet zien hoe sterk het moderne internet leunt op en handvol cruciale knoop­punten. En hoe snel “altijd aan” veran­dert in “plots offline” door de vergaande conso­li­datie van cloud-infrastructuur.

Net als bij de finan­ciële “loop” wordt bij infra­struc­tuur­con­cen­tratie dezelfde struc­tu­rele fout zicht­baar: een overma­tige afhan­ke­lijk­heid van een smalle basis.

Geconcentreerde macht creëert systeemrisico

Wanneer kapitaal, reken­kracht, infra­struc­tuur en invloed zich allemaal ophopen bij een klein aantal partijen, wordt falen niet langer een geïso­leerd incident maar iets besmettelijkers.

In zo’n ecosysteem:

• werkt een finan­ciële schok door in de operatie
• tast een infra­struc­tuur­sto­ring het markt­sen­ti­ment aan
• desta­bi­li­seert één zwakke schakel het bredere systeem

Zo ontstaan bubbels die barsten. En hoe groter de AI-sector wordt binnen deze gesloten archi­tec­tuur, hoe moeilijker het wordt om te herstellen als er iets misgaat. Want er zijn steeds minder alter­na­tieven om op terug te vallen.

Het soevereiniteitsvraagstuk waar iedereen over praat

Hier verschuift de discussie van innovatie naar controle. Wanneer AI-capaci­teit, datain­fra­struc­tuur en reken­kracht zich concen­treren bij een handvol inter­na­ti­o­nale techreuzen, raakt het risico aan natio­nale soeve­rei­ni­teit, digitale onafhan­ke­lijk­heid en opera­ti­o­nele autonomie.

Als zorg, finan­ciën, overheids­dien­sten en andere kritieke systemen leunen op infra­struc­tuur buiten je eigen juris­dictie, wordt soeve­rei­ni­teit iets theore­tisch. Kleinere of regio­nale spelers kunnen amper concur­reren wanneer de loop alleen de geves­tigde partijen bevoor­deelt. Zo verdwijnt veerkracht bijna geruisloos.

Centra­li­satie vermin­dert niet alleen concur­rentie, maar haalt ook keuze­mo­ge­lijk­heden weg.

Het echte probleem is niet de snelheid, maar de architectuur

Het probleem is niet dat bedrijven en innova­ties snel bewegen. Het probleem is dat het funda­ment daaronder:

• minder divers wordt
• minder gedis­tri­bu­eerd
• minder veerkrachtig
• meer verstren­geld

We optima­li­seren voor schaal grootte en snelheid, terwijl we stille­tjes struc­tu­rele stabi­li­teit loslaten. En de geschie­denis laat zien hoe dat eindigt. Systemen die krachtig lijken maar geen redun­dantie hebben, falen uitein­de­lijk. En wanneer ze falen, doen ze dat op specta­cu­laire wijze.

Waar we ons meer zorgen over moeten maken dan over hypecycles

Niet de vraag “Is AI overhyped?” maar: “Als één belang­rijke speler uitvalt, hoeveel gaat er dan mee onderuit?”

Wanneer groei, infra­struc­tuur, inves­te­ringen en innovatie allemaal in dezelfde gesloten omgeving leven, kan risico zich stil opsta­pelen tot het zicht­baar wordt — zoals bij de recente AWS‑, Azure- en Cloud­flare-storingen die binnen enkele weken van elkaar plaats­vonden. Analisten maken zich ook zorgen over de “AI loops” in inves­te­ringen die de kloof tussen giganten en echte vernieu­wers verder kunnen vergroten. Die zorgen zouden aanlei­ding moeten zijn om te onder­zoeken of we bouwen voor kortetermijn­gemak. Of voor langetermijnweerbaarheid.

De toekomst van AI wordt niet bepaald door wie het snelst gaat

Die toekomst wordt daaren­tegen bepaald door wie systemen bouwt die versto­ringen kunnen doorstaan. Veerkracht, decen­tra­li­satie en soeve­rei­ni­teit bepalen of vooruit­gang ook stand­houdt in de praktijk.

En op dit moment, nu de sector vooral enthou­siast lijkt over snelheid en veel minder over stabi­li­teit, voelt het minder als innovatie en meer als acceleratie-zonder-veiligheidsgordel.

Daarom is dit de vraag die elke organi­satie zichzelf zou moeten stellen: hoe zorg je dat je systemen veerkrachtig blijven in een digitaal ecosys­teem dat steeds kwets­baarder wordt?

Prakti­sche stappen zijn belang­rijk — net als oplos­singen die ontworpen zijn voor stabi­li­teit, veerkracht en controle.